Przyczyny krótkowzroczności wśród dzieci i młodzieży

Udowodniono, że krótkowzroczność rozwija się u osób z predyspozycją genetyczną, przy udziale odpowiednich czynników środowiskowych. Przeczytaj dlaczego tak się dzieje i jaki możemy mieć wpływ na postęp wady.

Krótkowzroczność to choroba oczu, która polega na nadmiernym wzroście gałki ocznej w dzieciństwie i we wczesnej dorosłości¹. Ta nadmierna długość gałki ocznej prowadzi do powstania wady wzroku (inaczej wady refrakcji), którą koryguje się soczewkami minusowymi. Postęp krótkowzroczności jest największy pomiędzy 8 a 15 rż, średnio wynosi 0,6 dioptrii na rok.² Szacuje się, że do 2050r. miliard ludzi na świecie będzie miało krótkowzroczność³

Oko krótkowzroczne nie jest w stanie widzieć ostro do dali, a im większa wada wzroku tym gorsza jest jakość tego widzenia i mniejsza odległość na jaką można widzieć wyraźnie. Nic zatem zaskakującego, że krótkowzroczność wiąże się z dużym dyskomfortem i jest postrzegana przez osoby nią dotknięte jako choroba i przeszkoda w normalnym funkcjonowaniu.

Podłoże krótkowzroczności jest złożone. Rodzice często pytają dlaczego ich dziecko ma krótkowzroczność skoro w rodzinie nigdy nie było wad wzroku? Przyczyn jest kilka…

Czynniki Genetyczne Krótkowzroczności

Bezsprzecznie istnieje podłoże genetyczne krótkowzroczności. Nie oznacza to, że ktoś w rodzinie musiał mieć wadę wzroku! Oznacza to tylko, że trzeba posiadać pewną podatność genetyczną, grupę cech, które sprzyjają powstaniu krótkowzroczności, a cechy te zostały odziedziczone po rodzicach⁴. Są pewne rodziny gdzie wady wzroku występują częściej, u większej ilości członków, sam pewnie znasz takie rodziny. Ryzyko krótkowzroczności znacząco rośnie, gdy oboje rodziców ma ,,minusy” ⁵.

Patrząc szerzej są również pewne obszary geograficzne gdzie krótkowzroczności jest więcej np. Azja południowo-wschodnia gdzie około 70% dzieci i młodych dorosłych ma minusową wadę wzroku!⁶

Im wcześniej rozpocznie się krótkowzroczność (tzn. im bliżej 6 rż) tym większe ryzyko, że będzie to wysoka krótkowzroczność (powyżej 6 dioptrii). Takie sytuacje najczęściej zdarzają się w rodzinach gdzie rodzice i/lub inni krewni mają wysokie wady wzroku.⁷

Czynniki środowiskowe krótkowzroczności

Dane pokazują, że krótkowzroczność jest znacznie częstsza w obszarach miejskich, w krajach o wysokim stopniu rozwoju cywilizacyjnego² Sugeruje się, że zwiększona ilość czasu spędzanego w zamkniętych pomieszczaniach oraz wytężona praca wzrokowa do bliży (czytanie, pisanie, korzystanie z urządzeń elektronicznych) przyczyniają się do tego trendu.

Często rodziny pacjentów pytają się czy telefony i tablety są szkodliwe dla wzroku. Niestety odpowiedź brzmi: TAK, chociaż wiemy, że najbardziej wrażliwe są dzieci w wieku przed 5 rż, kiedy krótkowzroczność dopiero może się zaczynać. W przypadku starszych nastolatków i młodych dorosłych wpływ ten nie jest już tak duży. W pokoleniu naszych dziadków i babć obserwowano, że ,,minusy” narastały do 18rż, obecnie badania wskazują, że wśród osób o średniej wieku 35 lat , które pracują wiele godzin przy komputerze u 10% wada nadal postępuje!⁸

Wada szybciej postępuje zimą a wolniej w miesiącach letnich, więc naturalne światło może mieć pozytywny wpływ na zapobieganie wadom wzroku i powinniśmy jak najwięcej przebywać poza zamkniętymi pomieszczeniami, co szczególnie ważne jest w przypadku dzieci i młodzieży.

Jedna z najnowszych teorii dotyczących przyczyn krótkowzroczności mówi o tym, że niedomoga akomodacji przyczynia się do ,,nadwzrocznego rozogniskowania” obrazu w polu widzenia i stymuluje wzrost wady wzroku, zaś ,,krótkowzroczne rozogniskowanie” obrazu hamuje postęp krótkowzroczności⁹. Teoria ta została wykorzystana przy tworzeniu specjalnych soczewek okularowych tzw. DIMS¹⁰ , które mają dodatkowo spowalniać postęp wady (więcej przeczytasz we wpisie o leczeniu krótkowzroczności).

Udowodniono, że wada wzroku rozwija się u osób z predyspozycją genetyczną, przy udziale odpowiednich czynników środowiskowych (dużo elektroniki, mała ilość czasu w naturalnym oświetleniu¹¹ ) przy czym za wadę wzroku w 70% odpowiadają geny, a w 30% środowisko, zatem mimo że nie mamy możliwości zapobiegania powstawaniu krótkowzroczności to jednak możemy oddziaływać na tempo przyrostu i końcową wartość wady i jest to wyzwanie, które warto podjąć w walce o lepszy wzrok! O tym jak zapobiegać postępowi krótkowzroczności przeczytasz tutaj.

Take home message:

• chroń dzieci do 6 rż przed korzystaniem z elektroniki
• aktywność ruchowa w naturalnym oświetleniu chroni przed krótkowzrocznością
• jeśli w Twojej rodzinie są osoby z ,,minusami” to zadbaj o to, aby regularnie kontrolować stan wzroku u dzieci powyżej 6 rż

Artykuły źródłowe:

1. Walline JJ, Lindsley KB, Vedula SS, et al. Interventions to slow progression of myopia in children. Cochrane Database Syst Rev. 2020;(1). doi:10.1002/14651858.CD004916.pub4

2. Cooper J, Tkatchenko AV. A Review of Current Concepts of the Etiology and Treatment of Myopia. Eye Contact Lens Sci Clin Pract. 2018;44(4):231-247. doi:10.1097/ICL.0000000000000499

3. Weiss RS, Park S. Recent updates on myopia control: preventing progression 1 diopter at a time. Curr Opin Ophthalmol. 2019;30(4):215-219. doi:10.1097/ICU.0000000000000571

4. Wojciechowski R, Hysi PG. Focusing In on the Complex Genetics of Myopia. Gibson G, ed. PLoS Genet. 2013;9(4):e1003442. doi:10.1371/journal.pgen.1003442

5. Pacella R, Mclellan J, Grice K, Del Bono EA, Wiggs JL, Gwiazda JE. Role of Genetic Factors in the Etiology of Juvenile-Onset Myopia Based on a Longitudinal Study of Refractive Error: Optom Vis Sci. 1999;76(6):381-386. doi:10.1097/00006324-199906000-00017

6. Holden BA, Fricke TR, Wilson DA, et al. Global Prevalence of Myopia and High Myopia and Temporal Trends from 2000 through 2050. Ophthalmology. 2016;123(5):1036-1042. doi:10.1016/j.ophtha.2016.01.006

7. Liang CL, Yen E, Su JY, et al. Impact of Family History of High Myopia on Level and Onset of Myopia. Investig Opthalmology Vis Sci. 2004;45(10):3446. doi:10.1167/iovs.03-1058

8. Fernández-Montero A, Olmo-Jimenez JM, Olmo N, et al. The impact of computer use in myopia progression: A cohort study in Spain. Prev Med. 2015;71:67-71. doi:10.1016/j.ypmed.2014.12.005

9. Berntsen DA, Barr CD, Mutti DO, Zadnik K. Peripheral Defocus and Myopia Progression in Myopic Children Randomly Assigned to Wear Single Vision and Progressive Addition Lenses. Investig Opthalmology Vis Sci. 2013;54(8):5761. doi:10.1167/iovs.13-11904

10. Lam CSY, Tang WC, Tse DY yin, et al. Defocus Incorporated Multiple Segments (DIMS) spectacle lenses slow myopia progression: a 2-year randomised clinical trial. Br J Ophthalmol. 2020;104(3):363-368. doi:10.1136/bjophthalmol-2018-313739

11. Tkatchenko AV, Tkatchenko TV, Guggenheim JA, et al. APLP2 Regulates Refractive Error and Myopia Development in Mice and Humans. Barsh GS, ed. PLOS Genet. 2015;11(8):e1005432. doi:10.1371/journal.pgen.1005432